Alışveriş Merkezleri ve Yatırımcıları Derneği (AYD) Yönetim Kurulu Başkanı Prof. Dr. Hüseyin Altaş, 2018’de AVM’lerde yabancı yatırım oranın yüzde 30’du şu anda yüzde 18’lere düştüğünü vurgulayarak “Hukuki güvenlik olmaması, oldukça fazla ve sık düzenleme yapılıyor olması sebebiyle yabancı yatırımcı kaçıyor. Bu şekilde devem ederse yabancı yatırım miktarı daha da azaltır” dedi.AVM’lerdeki ortak alan giderinin yüzde 55’ini AVM işletmecilerinin cebinden sübvanse etmek zorunda kaldığını, kira gelirlerinin de günden güne eridiğini kaydeden Altaş, “Bu başlı başına AVM’leri öldüren bir mevzu” dedi. Prof. Dr. Hüseyin Altaş ile sektördeki son gelişimleri konuştuk.- Senenin sonuna geldik, avmlerinde işler iyi mi gidiyor?Perakende sektörü pandemi döneminde ABD ve Avrupa’dan daha iyi bir dönem yaşadı. Bundan dolayı kapalı oldukları dönemde biz onlardan kira almadık. Sonrasında ciddi indirimler yaptık, onlar yaşasınlar dedik. Fakat yaşam normale döndüğünde cirolarda ciddi artışlar oldu, hatta perakendecinin enflasyondan arındırılmış haliyle bile yüzde 30-40 düzeyinde ciro artışı var. Biz perakendeciden beklerdik ki dönerek bizlere desin ki cirolar arttı, biz ciro kaçırmıyoruz. Durağan(durgun) kira artı ciro anlaşmalarımız var cirodan da size şu kadar ödeme yapıyoruz desinler.
CEBİMİZDEN ÖDÜYORUZ
– Perakendeciler ciro mu kaçırıyor şu demek oluyor ki?Bir ara bir tek “Ciro kirası alınsın” diye bağırıyorlardı. Erzurum’da durağan(durgun) kira alınan bir AVM var, aynı markanın bir de İstanbul’da ciro kirası ödediği mağazası var. İstanbul’daki müşterisine Erzurum’daki fişten veriyor. Göz gore gore ciro kaçırıyor. Keşke hepimiz dürüst olsa da ben de cirodan kira alsam. Dünyanın her yerinde durağan(durgun) kiraya ek cirodan averaj yüzde 14-15 hisse ödenir. Bizde bu oran yüzde 8.5. Tamam ciro kirasına geçelim de ciroyu dürüstçe iyi mi belirleyeceğiz.- Ortak alan gideriyle ilgili üç ay ilkin bir düzenleme yapılmış oldu. Sizi memnun etmedi düzenleme niçin?Perakendeci popülist davranıyor. Biz ne yaparsak yapalım sesimizi duyuramadık. Biz 446 AVM’yiz diğer yanda 100 bin perakendeci var, onların sesi daha oldukça çıkıyor. 2016’da ortak alan giderleriyle ilgili yönetmelik çıktığında AVM’ler ortak alan giderlerinin yüzde 72’sini alabiliyorlardı. Yüzde 28’ini biz cebimizden ödüyorduk. Pazarlama reklam giderlerini artık biz ödemek durumundayız, Ağustos 2022’deki kararla bizim giderlerin yüzde 55’ini cebimizden harcamamız gerekiyor. AVM yatırımcısının katlandığı maliyet artıyor.
KİRA KUR KORUMALI OLSUN
– Kiralar ne durumda?AVM’lerin kira gelirleri son beş senedir düşüyor. 2018’de dövizle kiralama yasağı geldi. EY ile hazırlamış olduğumuz rapora gore o günden bugüne dövizle kiralama yapsaydık yüzde 282 kira artışı yapmamız gerekiyormuş. 2020’de ÜFE uygulaması vardı sonrasında TÜFE 12 aylık uygulamaya döndürdüler. ÜFE uygulansaydı yüzde 200 civarında kira artışı olması gerekiyordu. TÜFE senelik olsaydı yüzde 165 kira artışı yapılacaktı. Fakat TÜFE 12 aylık olduğundan yüzde 114 kira artışı yapmışım. Bizim kiralar aslına bakarsak gerçek bazda yüzde 60 erimiş. Şu anda enflasyonist ortamda cirolar ciddi artıyor. Bana bir perakendeci gösterin ki geçen yıl 100 TL’ye sattığı tişörtü bugün 250 TL’nin altında satabilsin. Fakat ben kiracıma yüzde 50 zam yapabiliyorum.Dövizle kira yasaklandı fakat bizim yüksek oranda dövizle olan borçlarımız TL’ye çevrilmedi. Gelirimiz TL ödemelerimiz döviz bazlı. Oyun oynanırken kaide değişti. Kirayı bari kur korumalı benzer biçimde yap. Bizlere bir endeks koy bizim de kira gelirimiz erimesin.
GERİ DÖNÜŞ SÜRESİ 100 YIL
– Şu an AVM yatırımcısı zararda mı?Bugün perakendeci yapmış olduğu yatırımı 3-4 yılda alabiliyor. Eskiden AVM yatırımları ortalama 15 yılda geri dönüyordu. Şu andaki AVM yatırımlarında bu yatırımın geri dönüşü 50-60 yılı buluyor. Eski borçları yapılandıranlarda ise 80-100 yıla kadar çıkıyor. Bu zarar. Yaşam yetmez bu kadar beklemeye, öyleyse niye yapayım bu yatırımı.
60-70’İ BANKALARA GEÇEBİLİR
– Kısa sürede AYD başkan yardımcısı 60-70 AVM’nin bankalara geçtiğini söylemiş oldu, nedir durum, hakkaten borç karşılığında AVM’ler bankalara geçiyor mu?Bankalara toplam borç 12 milyar dolar. AVM sahiplerinin çoğunun başka etkinlik alanları var. Bu borçları bir halde yüzdürüyorlar. Geçen yıl bankaların eline geçen AVM sayısı 4. Şu anda yapılandırma ve başka alandan takviye yapılmazsa 60-70 tane daha AVM bankalara geçebilir.- Bankalar yapılandırmaya yanaşmıyor mu?Yüklü oranda döviz borcunun TL’ye dönderilmesi için bankaların BDDK ve Merkez Bankası’ndan izin alması gerekiyor. O izinler verilmiyor.- Geçen ay sorunlarınız için Gömü ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati ile görüştünüz. Çözüme dönük bir adım bekliyor musunuz?Açıkçası borçlarla ilgili bir düzenleme beklemiyorum. Fakat biz dertlerimizi anlatmaya devam ediyoruz. Bizim aslolan beklentimiz Avrupa’da ABD’de uygulanmış olduğu benzer biçimde ticari gayrimenkul kira rejimiyle toplumsal konut kira rejiminin ayrıştırılmasıdır. Ticari gayrimenkulde taraflar kira serbestisiyle kirayı kendileri belirliyor. – Şu anda AVM’de olmak bir marka için daha avantajlı duruma geldi?Evet o şekilde. En iyi alışveriş caddesinde 100 m2 dükkânda x markası 500 bin lira ciro yapıyorsa averaj bir AVM’de aynı marka iki katı ciro yapıyor. Bunun sebebi bizim orayı işletme olarak görmemiz. Oraya yatırım yapmamız.Kiralar ucuz kalmış olduğu için artık gelen markalar çıkmak istemiyor AVM’den. AVM’lerde doluluk yüksek fakat verimli mi? Bizim açımızdan hayır.
YABANCI PAYI YÜZDE 18’E DÜŞTÜ
– AVM’lerde yabancı yatırımcı oranı ne düzeyde?2018’de AVM’lerde yabancı yatırım oranı yüzde 30’du, şu anda yüzde 18’lere düştü. Günden güne azalıyor. Bakan’a şunu ifade ettim; hâlâ bizde ciddi AVM potansiyeli var, AVM olmayan 15 ilimiz var, bu düzenlemelerle artık bu alana hiçbir şekilde yeni yatırım yapılmaz dedim. Bu şekilde devam ederse yabancı yatırım miktarı daha da azaltır. – Yatırım azaltmasının ana sebebi ne?Hukuki güvenlik yok. Oldukça fazla ve sık düzenleme yapılıyor. Yabancı yatırımcı bu tarz şeyleri görünce kaçıyor. Bundan dolayı diyor hesap kitap yapıyorum, yatırım yapıyorum sonrasında kaide değişiyor, o nedenle yatırımdan vazgeçiyor. Bankalar dövizle kira varken kira gelirini bir güvence olarak görüyordu. Şimdi TL kontratları güvence olarak görmüyor. Bankalar şu anda AVM’lere fizibilite yapmış olup kredi vermiyorlar. – AVM ziyaretçi sayısı grafiği iyi mi?446 AVM var. Direkt 500 bin, dolaylı 2.2 milyon kişilik istihdam sağlıyoruz. Eylül 2022 verileri bundan önceki senenin aynı ayı ile karşılaştırıldığında ziyaret sayısı endeksinde yüzde 15.4’lük bir artış ile 82 puana terfi etti. AVM girişlerinde 2019 pandemi öncesine yeni geldik. AVM’lere günlük 6.5 milyon şahıs giriyor. Pandemi olmasaydı bu sayı 7.5 milyona çıkabilirdi.
Yoruma kapalı.